In het kader van onze recent herziene uitgave ART-History, Hofcultuur (2016) blogt LAMBO de serie Intriges aan het hof. Deze week deel 3, over de befaamdste hofintrige van ons land: de Greet Hofmans-affaire die de monarchie op haar grondvesten deed wankelen.

Door Gerard Aalders

Greet Hofmans, 2004.

Nederlands befaamdste hofintrige is vernoemd naar Greet Hofmans. De gebedsgenezeres deed de monarchie op haar grondvesten trillen. Maar wat nog steeds de Greet Hofmans-affaire wordt genoemd was een gewone huwelijkscrisis: op paleis Soestdijk woedde een oorlog tussen koningin Juliana en prins Bernhard. De ‘Juliana-Bernhardcrisis’ was dan ook een betere omschrijving geweest, maar de mythe wil nu eenmaal dat vorstelijke huwelijken een sprookje zijn. Daarom kreeg Greet de schuld.

Ten onrechte is vaak beweerd dat Juliana de gebedsgenezeres naar Soestdijk had gehaald om haar jongste dochter Marijke (tegenwoordig Christina) van een ernstige oogkwaal te genezen. Artsen bleken daartoe niet in staat, dus zou Juliana als diepgelovig vrouw haar hoop op Greet hebben gevestigd. IJdele hoop, weten we achteraf, maar de beide vrouwen werden vriendinnen en Greet was regelmatig op het paleis te vinden.

Maar het was Bernhard, niet Juliana, die Hofmans naar het hof heeft gehaald. De prins ging door voor zakelijk, maar in religieus opzicht was hij minstens net zo ‘zweverig’ als zijn vrouw. Bernhard wilde zijn lievelingspaard naar de Olympische Spelen van 1952 sturen en vroeg Greet om raad. Zij had immers directe contacten met God en Bernhard dacht daarmee zijn voordeel te kunnen doen.

Humor kon Greet niet worden ontzegd: ze adviseerde een dieet met veel vlees en room en ook gehaktballetjes geweekt in melk zouden de conditie van het paard ten goede komen. Alleen hooi en gras raadde ze af. Bernhard heeft achteraf beweerd dat hij Greet op de proef had willen stellen. We weten dat de prins wel vaker loog. Zo vaak zelfs, dat je er gemakkelijk boeken mee kunt vullen.

Wat was er eigenlijk aan de hand? In de buitenlandse pers verschenen verhalen over de crisis op Soestdijk, maar de Nederlandse pers hulde zich in stilzwijgen. Over het koningshuis schreef je als krant nooit negatief. De waarheid was dat Juliana schoon genoeg had van haar man die vrijwel permanent op reis was en met talloze vriendinnen het bed indook. Een van hen, Ann Orr-Lewis, nam hij zelfs mee als het koninklijke gezin met vakantie ging.

Juliana had het helemaal gehad met haar overspelige echtgenoot, die zich nauwelijks met hun kinderen bemoeide, ultrarechtse politieke ideeën koesterde en bovendien omging met vrienden die zij verafschuwde.

Koningin Juliana en Prins Bernhard met hun kinderen ten tijde van de Hofmans-affaire, omtrent 1950.

Juliana had andere politieke opvattingen, ze kwam op voor de zwakkeren en probeerde in de Koude Oorlog – tot afschuw van Bernhard – een matigende rol te spelen. Scheiden was destijds onmogelijk, al heeft Juliana er wel mee gedreigd. Een scheiding zou een einde hebben gemaakt aan Bernhards extravagante luxeleventje van reizen, feesten en uitgaan. De prins besefte maar al te goed dat hij zijn status uitsluitend aan zijn vrouw had te danken. Om zijn luxeleventje te redden begon hij geruchten over Greet en zijn vrouw rond te strooien. Ze zou een grote invloed hebben op de koningin en haar zelfs in staatszaken adviseren.

Tegen minister-president Willem Drees beweerde Bernhard dat zijn vrouw stapelgek geworden was en door de rechter uit de ouderlijke macht moest worden gezet. Drees vond dat een ‘waanzinnige gedachte’. Het laatste wat hij wilde was een koningscrisis, want die zou ook zijn eigen positie fors aantasten. Bovendien stond Drees pal achter de koningin.

Om een oplossing te forceren benaderde Bernhard in het geheim het Duitse weekblad Der Spiegel met woeste verhalen over de zogenaamde hofintriges van Greet: de Hofmans-affaire was geboren.

Dat het kabinet de invoer van Der Spiegel in Nederland verbood, kon niet voorkomen dat het nieuws hier natuurlijk toch doorsijpelde. Een commissie van wijze mannen moest de kwestie oplossen. Sinds de affaire woonde het echtpaar in gescheiden vleugels van het paleis, al werd tegenover de buitenwereld natuurlijk altijd de schijn van een harmonieus huwelijk opgehouden.

Koningin Juliana zittend en prins Bernhard staand, paleis Soestdijk 1950.

Gerard Aalders is historicus en auteur van onder andere ‘Weg met de koning!’ Twee eeuwen majesteitsschennis in Nederland en Niets was wat het leek – Prins Bernhard. Bezoek de website http://www.gerardaalders.nl voor meer informatie over de auteur en zijn werken.