Door Barbara Geverink

Als muziekdocent is het vaak lastig om klassieke muziek uit te leggen aan je leerlingen; ze vinden het al snel een saai onderwerp. Het staat namelijk ver van de hedendaagse muziek en spreekt niet meer aan zoals dat vroeger deed. Hoe maak je klassieke muziek nog leuk? Dirigent Jules van Hessen heeft hier iets op bedacht, namelijk ‘Maestro Jules Onthult’.

Bij een klassiek concert denken veel mensen al snel aan een moeilijke en lange zit, wat ten koste gaat van de waardering en interesse voor deze muziek. Maestro Jules merkte dat er behoefte is bij het publiek aan contact en betrokkenheid. Het is volgens hem het eind van een tijdperk om als passieve toeschouwer iets voorgeschoteld te krijgen, want hiermee ontstaat een grote afstand tussen het publiek en de voorstelling. “Er zijn ook concerten met een cross-over tussen klassiek en pop, maar ik vind juist dat de geweldige klassieke stukken moeten overleven.” Daarom besloot Jules om actie te ondernemen. Klassieke muziek moet op een begrijpelijke manier uitgelegd worden, zodat iedereen ervan kan genieten, maar zonder dat de kwaliteit ervan verloren gaat. Dit is iets wat LAMBO ook aanspreekt; met haar uitgaven beoogt LAMBO namelijk ook kunst toegankelijk en begrijpelijk te maken voor iedereen.

Maestro Jules staat in concertzalen met verscheidene orkesten, waaronder Het Gelders Orkest, onder de noemer ‘Maestro Jules Onthult’. Maar hij geeft niet zomaar concerten;  het muziekstuk dat centraal staat voor de desbetreffende avond wordt vóór de pauze uitgelegd. Het verhaal dat Jules vertelt is geen langdradig geleuter over welke noten er gespeeld worden, maar gaat het over bepaalde betekenissen van de muziek of over beslissingen die de componist heeft gemaakt. Deze uitleg verschilt per werk. Of het nou om een stuk gaat dat een duidelijk verhaal vertelt, zoals Vivaldi’s Quattro Stagioni over de vier jaargetijden, of juist een stuk dat niet per se  een “verhaal” heeft, zoals de Eerste Symfonie van Beethoven; Maestro Jules behandelt alles op een opgewekte manier en met een flinke dosis humor, waardoor iedereen aan zijn lippen hangt. Zo legt hij uit dat een menuet (‘dansje’) normaalgesproken vrij langzaam gaat, maar dat Beethoven hier een snel stuk van heeft gemaakt. “Bij dit gedeelte staat aangegeven dat de muziek Allegro molto e vivace (heel erg snel) gespeeld moet worden. Wat ongeveer net zo tegenstrijdig  is als je zegt dat Trump een heel sympathieke en empathische man is.”

Daarnaast maakt de maestro gebruik van activerende werkvormen. Zo heeft hij bij eerdere concerten iemand uit het publiek naar voren gehaald om het orkest te dirigeren, laat hij het publiek meezingen, en stelt hij bij elke voorstelling een prijswinnende vraag. “Ja, het kan zijn dat je zegt: ‘Jules, het kan me geen bal schelen wat je allemaal te zeggen hebt. Ik kom hier om de broodrooster te winnen.’ Nou, hier is hij dan: hoeveel vioolconcerten denk je dat Vivaldi heeft geschreven?” Waarna tientallen mensen een antwoord roepen vanuit de zaal.

Interactie bij ‘Meesterwerk in concert’: het publiek neuriet Mahlers Vader Jacob.

‘Maestro Jules Onthult’ heeft dus niet alleen een goede verteller en interactieve elementen, maar gebruikt ook beeld. Melodieën, tonen en termen krijgen tijdens Jules’ uitleg een afbeelding toegekend op een groot scherm. Een voorbeeld: instrumenten kunnen klinken als een roofdier dat achter zijn prooi aanzit (fuga). “Maar ja,” zegt Maestro Jules, “dit stuk is vrij sloom, dus moeten we er iets anders van maken,” waarna de afbeeldingen van een cheeta en gazelle veranderen in twee slakken.

Het doel van de uitleg met beeldelementen is om na de pauze weer terug te denken aan wat je vóór de pauze hebt geleerd. In de pauze kleden het orkest en de maestro zich om en spelen ze vervolgens  het betreffende stuk in zijn geheel, als een normaal concert. Het scherm blijft echter de afbeeldingen op de juiste momenten tonen, wat een wereld van verschil maakt. Zonder de voorafgaande uitleg en het scherm zou je waarschijnlijk een stuk minder van de symfonie begrijpen. Nu is het een leuke en leerzame avond. Het concept slaat aan; bij elk concert komen er meer en meer jonge mensen opdagen. “Het is geweldig als mensen die normaal niet in de zaal zitten merken dat de voorstelling niet bekakt, maar juist relaxed is; dit is men niet gewend. In de klassieke wereld heerst het oude denken: ‘wij doen ons ding en jullie vinden dit leuk,’ maar dat zorgt juist voor de dood van de klassieke muziek.”

Jules haalt ook graag scholieren naar zijn concerten. De leerlingen lopen gewapend met kennis de zaal in, omdat ze van tevoren een lesbrief hebben gehad over wat er gaat gebeuren. Het concept blijft hetzelfde, hoewel deze schoolconcerten minder lang zijn. Belangrijk is dat de leerlingen naar de concertzaal toe komen om te luisteren, omdat daar de muziek veel beter tot zijn recht komt dan in bijvoorbeeld een klaslokaal.

Komende maand zal een aantal voorstellingen van ‘Maestro Jules Onthult’ uitgezonden worden op tv. Hier kun je als docent wellicht een goede huiswerkopdracht aan koppelen. Jules heeft daar ook al ideeën over: “Leerlingen vinden het stimulerend om mee te denken over hoe zoiets beter kan worden. Het concept is voor hen gemaakt – een jonger publiek – dus kan de aandacht naar hun ervaring uitgaan. Ze zouden bijvoorbeeld tips en tops kunnen maken over de voorstelling.” Dus dingen die de leerlingen tof vonden en niet gaan vergeten, of dingen die ze saai vonden en dus anders zouden moeten – uiteraard met onderbouwing. Je kunt ze deze opdracht geven door ze naar de uitzendingen te laten kijken, of nog beter: door naar een van Jules’ concerten te gaan!

Deze slideshow vereist JavaScript.

Meer weten? Kijk op http://meesterwerkinconcert.nl of bekijk het YouTubekanaal.