Door Eva van Weenen

De foto die gistermorgen bij het Volkskrant-artikel stond. Een van de boksers van Duane Hanson, met tussen zijn benen een werk van Jackson Pollock. Foto: Rutger Pontzen.

Musea als het Rijksmuseum in Amsterdam, het Louvre in Parijs of het Uffizi in Florence kunnen je soms doen duizelen met alle prachtige werken die daar te zien zijn. Maar wat we vaak vergeten is dat er achter de schermen nog een hele wereld aan kunstschatten is die we niet te zien krijgen. In hun depots bewaren musea duizenden stukken, die niet voor publiek toegankelijk zijn. Zo schreef de Volkskrant gisteren over het depot van het Teheran Museum of Contemporary Art waar een enorme collectie moderne kunst bewaard wordt. Vorig jaar deed de Volkskrant een onderzoek naar museumdepots. Hieruit volgde dat slechts 8 procent van de kunst wordt tentoongesteld, de rest ligt in een opslag. Dat betekent dat alleen in Nederland al honderdduizenden (!) werken in depots staan (de Volkskrant, ‘Wat doen musea met hun depots?’, 18-02-2016). Maar waarom hebben musea eigenlijk zoveel kunst ‘op een plank in de kast’ liggen? Is dat niet zonde?

Een van de meest voor de hand liggende redenen voor kunst in een depot is ruimtegebrek. Zelfs enorme musea, zoals het Louvre of de Vaticaanse musea in Rome, hebben een beperkte hoeveelheid plek om kunst aan publiek te tonen. Kleinere musea lopen zeker tegen dit probleem op. Maar waarom kopen musea dan meer aan dan ze op kunnen hangen? Als mijn kast vol is, zal ik toch ook moeten wachten met dat nieuwe paar schoenen – of eerst ruimte creëren door iets weg te doen. Voor musea geldt natuurlijk dat ‘iets wegdoen’ wat moeilijker ligt. Een museum is niet alleen een plek voor bezoekers om kunst te kunnen ervaren, maar ook een cultuurhistorisch instituut met als taak kunstwerken te conserveren.  Niet alle werken die in het bezit zijn van een museum zijn ook relevant om te laten zien. Denk aan een plek als het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Is het nodig dat alle potscherven of olielampjes in een vitrine liggen, of maakt dit het juist minder overzichtelijk voor een bezoeker? Een selectie van stukken maakt een tentoonstelling vaak behapbaarder. En: wat nu misschien niet zo’n belangrijk stuk is, is voor een latere tentoonstelling misschien wel een eyecatcher.

Dit is meteen een volgende verklaring voor depots: een museum heeft naast een vaste collectie vaak ook tijdelijke tentoonstellingen. Deels wordt hiervoor materiaal geleend van andere instanties, maar het is ook handig om met stukken uit de eigen verzameling af te kunnen wisselen.

Depot voor musea in Zeeland (overigens op een plek waar ook radioactief afval wordt bewaard!).

Daarnaast kan het museum kunst stallen in het depot die niet geschikt is om voortdurend tentoon te stellen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan werken die zo oud of beschadigd zijn dat ze niet dagelijks aan licht blootgesteld mogen worden (zelfs als dit extra zacht museumlicht is). Of kunst gemaakt van materialen die vergaan als ze niet onder de perfecte omstandigheden bewaard blijven. Ook werken die gerestaureerd moeten worden kunnen beter in een goed afgesloten ruimte liggen met de juiste temperatuur en licht, dan in een museumzaal.

Ten slotte spelen er soms natuurlijk ook economische of politieke redenen mee. Niet alle kunst wordt zomaar uitgeleend of verkocht, het is soms ook dusdanig onderdeel van de cultuur dat een land het wil behouden (of per se niet aan een bepaald ander land wil verkopen). Dit speelt waarschijnlijk mee in het geval van het museum voor moderne kunst in Teheran.

Tegenwoordig zijn musea steeds meer bezig met manieren om hun depotkunst toch toegankelijk te maken voor publiek. Denk bijvoorbeeld aan digitalisering van de collectie. Dit is voor een museum zelf handig, als overzicht van wat het allemaal precies bezit; het zorgt ervoor dat uitwisselen tussen musea steeds makkelijker wordt (als een deel van een collectie beter bij een collectie van een ander museum past wordt dat zo makkelijker duidelijk). Het maakt ook dat publiek de kunst die niet in de zalen staat of hangt kan bekijken. Het Rijksmuseum en het Van Gogh Museum hebben al grote stappen gemaakt in digitalisatie. Dit digitaliseren is wel een flink arbeidsintensieve klus, dus het zal nog wel even duren voordat alle musea dit met hun collectie hebben gedaan… Tot die tijd zullen we het met de tentoongestelde kunst moeten doen.