Door Julie Hengeveld

Een zwart-witfoto krijgt kleur, Compositie nr. 8 heeft een andere titel en abstracte vormen worden gestalten. Van een foto uit de collectie van het Curaçaosch Museum heb ik meer achtergrondinformatie kunnen opsnorren. Hoe zit dat precies?

In het depot van het Curaçaosch Museum worden (oorspronkelijk tien) gouaches, verfschetsen en een werk op doek bewaard van Frieda Hunziker. Plus een zwart-witfoto. Op de achterzijde van de foto vermeldt de stempel dat het werk zich ten tijde van het maken van de foto bevond in de Gemeente Musea Amsterdam. Er staat geschreven dat het vervaardigd is door Frieda Hunziker, dat het Compositie nr 8 is getiteld en dat de afmetingen 100 x 100 cm zijn.

Het kunstwerk zelf bevindt zich in goede staat in Nederland. In het voorjaar van 2016 was het te zien op de verkoopexpositie Kleurrijke Vrouwen bij galerie Creatie Art in Goes. Ik ben dat te weten gekomen door mijn recente (en zeer informatieve!) bezoek aan Joline Wiebols, schoondochter en beheerder van het archief van schilder en tekenaar Frieda Hunziker.

In 2000 toonde het Cobra Museum voor Moderne Kunst in Amstelveen een overzichtstentoonstelling van Frieda Hunziker (1908-1966). Margot Welle schreef in de catalogus en op de website van het museum over Hunzikers werk: ‘Voor Hunziker kregen kleuren hun betekenis door de kracht van de compositie.’ Hoe jammer is het dan een zwart-witfoto van een van haar kunstwerken in het Curaçaosch Museum aan te treffen!

De website vervolgt: ‘Nadat Frieda in de winter van 1951 enige weken op Curaçao verbleven had deed zich een duidelijke wijziging voor in haar werkwijze. Ze verliet het geometrisch abstracte idioom en liet zich duidelijk leiden door de felle kleuren van de tropische natuur. Met een intuïtief gevoel voor structuur en vlakverdeling verwerkte Frieda de opgedane indrukken.’

Drs. Willem Heijbroek en de erven Hunziker schrijven dat Hunziker zelfs diep onder de indruk is van de tropische natuur: ‘De ritmische kleurrijke omgeving inspireert haar tot het maken van talrijke aquarellen en tekeningen in potlood en Flowmaster stiften. Het werk wordt op Curaçao tentoongesteld en valt in de smaak bij de bewoners. Op uitnodiging van het echtpaar Engels maakt ze een ontwerp voor een glas-in-loodraam en een muurschildering in hun huis (Stroomzigt, zie afbeeldingen). Het op Curaçao gemaakte werk fungeert als voorstudie voor een aantal schilderijen waarin de constructieve opbouw gehandhaafd blijft, maar de manier van schilderen expressiever, dynamischer en persoonlijker wordt: een feest van kleurvlakken en -vlakjes, lijnen en abstracte vormen met meer figuratieve elementen.’ De opdracht voor de familie Engels is haar eerste opdracht voor monumentale kunst.

Het contact met Curaçao verwatert niet na haar bezoek in de winter ’51-’52. In 1953 werd in het Stedelijk Museum in Amsterdam de tentoonstelling Curaçao, schilderend geschilderd georganiseerd. De tentoonstelling kwam tot stand op initiatief van de Vereniging van Antilliaanse studenten in Nederland met medewerking van het Curaçaosch Museum in Willemstad, het Stedelijk Museum te Amsterdam, de Sticusa (Stichting Culturele Samenwerking tussen Nederland, Indonesië, Suriname en de Nederlandse Antillen) en verder door de ‘vrijgevige hulp van de Koninklijke Nederlandsche Stoomboot-Maatschappij’. Kunst van Curaçaose kunstenaars, Nederlandse op Curaçao woonachtige kunstenaars en Nederlandse kunstenaars die tijdelijk (van een paar weken tot enkele maanden) op Curaçao werkten stelden in totaal 64 werken tentoon. Deelnemende kunstenaars waren onder anderen Chris Engels, Lucila Engels, Charles Eyck én Frieda Hunziker.

‘Frieda Hunziker heeft niet kunnen vermoeden, dat haar korte bezoek haar voor zulk een lange tijd met motieven zou laden. Het werd de verrassing van de dag, dat haar abstracte kunst hier zo goed ingang vond,’ schreef arts en stichter van het Curaçaosch Museum en zelf dus ook deelnemend kunstenaar aan de tentoonstelling, Chris J.H. Engels in de begeleidende catalogus.

Hunziker verbleef op Curaçao in het tuinhuisje (nu kantoor) van het Curaçaosch Museum. Ze maakte tekeningen en aquarellen die zij later in Nederland uitwerkte tot schilderijen. Enkele schilderijen en schetsen zijn achtergebleven op Curaçao. Acht in Nederland uitgewerkte schilderijen waren op de tentoonstelling Curaçao, schilderend en geschilderd te zien. Typisch Curaçaose elementen als cactussen en ‘kunukuhuisjes’ vormden het thema, maar ook minder fraaie elementen werden op het doek vastgelegd. De titels Kruipgedierte en Kwallen en vlieg zeggen genoeg.

Wiebols wist me te vertellen dat het kunstwerk van de zwart-witfoto geiten achter hekken voorstellen en de titel tegenwoordig Geiten achter hekken is. In 1953 werd het nog Geiten en Hekken genoemd (kunstwerk nr. 62 van de tentoonstelling Curaçao, schilderend en geschilderd). De zwart-witfoto is hoogstwaarschijnlijk tijdens of na de tentoonstelling vanuit Nederland naar Curaçao verzonden. Geiten achter hekken, tegen een prachtige lichtblauwe Curaçaose lucht; de zwart-witfoto blijkt een ‘feest van kleurvlakken’!