Door Ron Schouw

Wat verbindt de vijftiende-eeuwse schilder Tommaso di Ser Giovanni di Mone Cassai en popzangeres Amy Winehouse met elkaar?

In dit stuk kijk ik naar een werk dat niet alleen van groot belang was voor de kunstgeschiedenis, maar ook voor mijn eigen beleving van kunst én zal ik bovenstaande vraag beantwoorden.

Zelfportret van Tommaso Masaccio

U kent mijn zelfbenoemde held waarschijnlijk van de geuzennaam die Giorgio Vasari hem gaf: ‘Masaccio’, oftewel ‘Sloddervos’. Vasari gaf deze bijnaam omdat Tommaso zich zo kon verliezen in het schilderen dat hij zijn persoonlijke hygiëne een beetje liet verslonzen. Deze sloddervos (1401-1428) ontnam mij de adem toen ik vele jaren geleden de Santa Maria Novella in Florence bezocht.

Zonder enige kennis van zaken stond ik aan de grond genageld toen ik het fresco De Heilige Drie-eenheid van Tommaso Masaccio zag. Wat een feest voor het oog. Pure klasse. Ik werd direct verliefd op kunst en natuurlijk in het bijzonder op de renaissance.

De Heilige Drie-eenheid, 1425-1427.

Voor degenen die Masaccio nog niet goed kennen een korte introductie: Tommaso Masaccio is een enorm belangrijk kunstenaar voor de renaissance geweest. Hij was een revolutionair die het humanisme en lineair perspectief perfect terugbracht in de kunst. Hiermee was hij een inspiratiebron voor vele andere kunstenaars, en inspireert hij nog steeds. Hij innoveerde met veel lef en is voor mij de ‘missing link’ tussen Giotto en Michelangelo.

Maar vooral denk ik aan de manier hoe hij bij mij de juiste snaar raakte. Het is met name de levensechte anatomie van het Jezusfiguur en de prachtige drapering van de gewaden, inclusief schitterende lendendoek, die het werk voor mij bijzonder maken. Het lineair perspectief wordt perfect weergegeven en met veel lef versterkt door het cassettenplafond en de Romeinse zuilen. Deze zijn ook nog eens deels ingevuld met een prachtige roze kleur.

De Heilige Drie-eenheid, detail Maria.

Als je verder kijkt, zie je dat Maria afgebeeld is als een heel gewone vrouw. Dit maakt het voor mij allemaal nog realistischer. De Heilige Geest (in de vorm van een duif) lijkt bijna terloops afgebeeld en kan worden verward met een kraagband van de Heilige Vader. Dat maakt het geheel voor mij soepel en echt.

Onder aan het werk wordt de illusie van een graftombe ‘levend’ gehouden met een menselijk geraamte, liggend op een graftombe in mooi perspectief met de tekst: ‘Ik was wat gij zijt, en gij zult zijn wat ik ben.’

De Heilige Drie-eenheid, detail God de Vader, de Heilige Geest, Jezus.

O ja, en om terug te komen op de vraag aan het begin van deze blog: helden krijgen altijd een bijzonder plekje in het hiernamaals (voor wie erin gelooft). Laat daar nou een heel speciaal clubje zijn, The 27 Club,  voor helden die exact op 27-jarige leeftijd zijn gestorven. Juist… Tommaso Masaccio is helaas al op die jonge leeftijd gestorven, net als Amy Winehouse… en Jim Morrison, Jimi Hendrix, Kurt Cobain en Janis Joplin, etc.